Edito

Tien maanden geleden besloten we twee gelijklopende programmaties op te zetten; een eerste met het TEK-festival in Rome over vragen rond de nieuwe contouren van Europa en meer bepaald de grenzen ervan; een tweede met enkele Nova-leden die geïnteresseerd zijn in de notie en het gevoel «exil» of ballingschap, hoe dit vertaald wordt in film en hoe video een middel is om getuigenissen vast te leggen. Deze twee programma’s zouden op twee verschillende momenten doorgaan maar wat gebeurt gebeurt! WithOut Papers en Exil(s), die als gemeenschappelijk noemer reflexie rond het thema immigratie en emigratie hebben, zetten zich samen. Zie hier dus zes weken waarin films, ontmoetingen, en andere activiteiten elkaar opvolgen. Tijd om in te gaan op een «hot item» met dringende vragen waar we willen blijven bij stilstaan en ons over bezinnen.

In Amerikaanse naslagwerken is WOP een acroniem voor "without papers" of "without passport", zonder papieren of paspoort dus. Historisch gezien zou het de stempel zijn die werd gedrukt op de documenten die Italianen ontvingen bij hun aankomst in de Verenigde Staten.
Zonder papieren. Iedereen kent de benaming die we geven aan vreemdelingen in "administratieve onregelmatigheid". Graag dromen we van een Europa zonder grenzen waar "zonder papieren" gewoon betekent dat je geen paspoort nodig hebt. Hoe realistisch is dit? Hoewel grenzen vaak ingebeelde lijnen zijn om het ene land van het andere te scheiden, zien we dat er momenteel alles voor wordt gedaan om deze grenzen onoverbrugbaar te maken, erger nog dan betonnen muren met prikkeldraad. En deze Europese grenzen oversteken is zoals Russische roulette spelen als je niet minstens over de juiste papieren en het nodige kapitaal beschikt.
Daar tegenover staat dat de steden steeds meer en meer een smeltkroes van culturen en etnieën worden, en dat hun topografie de migratiebewegingen die er convergeren weerspiegelt en dat deze er hun stedelijke ruimte hertekenen.
Het spreekt vanzelf dat we willen blijven stilstaan bij hoe films ons confronteren met de versterking van de grenzen. Met onze vrienden van het Tek-festival in Rome ondernamen we, al dan niet met paspoort, een reis door Europa, van het Zuiden tot het Noorden, van Oost naar West. In onze koffers brachten wij een reeks onderling zeer verschillende films mee die ingaan op deze nieuwe realiteit van grenzen. Realiteiten met sociale en politieke dimensies eerder dan puur geografische, die vooral de documentaire cinema op beklijvende wijze weet te vatten.

Exil, ballingschappen. In het meervoud, want er zijn er evenveel als er ballingen zijn. Wij gaan op zoek naar de sporen, naar de verschillende wijzen, tegelijkertijd persoonlijk en collectief, die de ervaringen van het "vreemdeling worden" doorkruisen. Wat is het verlangen en de behoefte om zich te vestigen in andere territoria, hoe sterk is de drang om nieuwe sociale ruimten en taalgebruiken op te bouwen? Het is de multitude van ruimten, tussen hier en ginder, tussen heen en terug, vaak ambigu, die we willen verkennen doorheen films.

Waarom kiezen we voor de term "exil" en niet voor migratie? We willen plaats laten aan het subjectieve, het gevoelsmatige, aan de diversiteit van belevingen en belevenissen. We benaderen dit niet via een utilitair discours of opgelegde bewustwording.

Elke film is een spoor, één van vele, een moment van herinnering. Het zijn stemmen van ballingen, ongeacht hun respectieve origine of administratief statuut: immigrantenwerkers, vluchtelingen, mensen zonder papieren... En stemmen van auteurs, van Georges Perec tot Abderrahmane Sissako, die met taal ballingschap beschrijven en her-talen.