Exils

Kenedy, het hoofdpersonage uit deze film, deelt zijn lot met talrijke leden van zijn gemeenschap. Als Rom-zigeuner uit Kosovo hoopte hij een nieuw leven te beginnen in Duitsland. Maar hij werd verbannen naar Belgrado, waar hij, van alle hoop ontdaan, tracht te overleven. Hij kan niet meer terug naar zijn plaats van herkomst, Kosovo, en in Duitsland is hij ook «persona non grata».We volgen Kenedy in zijn dagdagelijkse bezigheden waarin hij tal van «werkjes» uitvoert om zich staande te houden. Eén van deze werkjes is het besturen van een taxi op weg naar de luchthaven. Zo ontmoet hij er andere uitgewezen Roms. Kenedy helpt hen bij hun eerste pasjes in deze nieuwe stad en biedt hen zijn luisterend oor. Maar natuurlijk moet Kenedy ook overleven en betaald worden voor zijn diensten! Het verhaal getuigt van de inconsequenties van de Europese asielpolitiek en laat ons zien hoe sommige van deze slachtoffers, tijdens de oorlog nog grote televisiehelden, in West-Europa in de vergetelheid zijn beland. De film is een verhelderend en zeldzaam document dat ons confronteert met de pijnlijke ervaringen van een gedwongen terugkeer.
Gevolgd door een "nawoord", "Kenedy Lost & Found", een document van 26 minuten, waarin de regisseur Kenedy enkele jaren later opnieuw ontmoet.

Dit is het verhaal van vader en zoon IJzermans. Vader is mijnwerker, een arme luis die de mijn wil ontvluchten en vervolgens naar Amerika gaan, op zoek naar het goede leven in het beloofde land. In een gamel bootje, met de van een groot kruisbeeld afgebroken arm van Jezus als roeispaan ontvlucht hij het waterland. Maar gestolen maandlonen brengen hem niet verder dan Rotterdam, waar hij blijft hangen. Vele jaren later. Zoon IJzermans is nu een zakenman in Amerika. Op doorreis in Rotterdam ontdekt hij de sporen van zijn verloren gewaande vader. De melancholische fanfareklanken van de groep De Kift begeleiden zijn wanhopige zoektocht. De rollen worden vertolkt door de leden van de groep. De archiefbeelden waarmee de regisseur de film doorspekt scheppen verwarring die verrast. Een wondermooie eigenzinnig filmkleinood, Holland onder de zeespiegel op z’n best.
+ concert: De Kift

Film in 2 delen: deel één om 18u ("Traces"), deel twee om 20u ("Mémoires")

Filmversie van de gelijknamige roman van Georges Perec. Hypnotische tekst, geheel in de tweede persoon geschreven, over de pogingen van een jonge Parijse student om zich terug te trekken uit de wereld. «Het is méér dan fascinatie, het is de verwerping der dingen, het weigeren van de wereld (...) Het is zeker niet het onvermogen tot communiceren; het is al helemaal niet metafysisch. Het is werkelijk het verhaal van iemand die er op een dag uitstapt, de examens laat voor wat ze zijn, en de volgende twee jaar gaat rondzwerven.» (fragment uit een interview tussen Georges Perec en Jean Duvignaud). In de film worden tekstfragmenten gescandeerd, en samen met de omgevingsgeluiden worden ze samen geweven tot een complexe, bezwerende en bedwelmende geluidsband. Tekst en beeld versnellen onder een ritme dat steeds wilder wordt, verworden tot een wervelwind. Een evocatie van het dwalen, radicaal maar niet overdreven. Een meesterlijke adaptatie!

Begin jaren zestig. De film vertelt het verhaal van drie moeders van Algerijnse afkomst, Bakhta, Houria en Messaouda, die in Frankrijk komen wonen. Nu zijn we dertig jaren later. Dertig jaar lang is de arbeiderswijk «Grande Synthe» in het noorden van Frankrijk het centrum van hun leven geweest; hun echtgenoten hebben daar gewerkt, ze zijn daar moeder en grootmoeder geworden. Hun leven getuigt van een doorleefd immigratieproces, tegen het cliché van de onderdanige en onwetende echtgenote in. De dialogen tussen moeders en dochters en de bijeenkomsten van deze vrouwen treden op de voorgrond van deze film en geven de kijker tal van gelegenheden om dieper door te dringen in wat er werkelijk leeft in deze families. De film slaagt erin om simplistische discours en veralgemeningen over integratie en Islam te overstijgen.

Meer dan veertig jaar na het einde van de Algerijnse oorlog. In het Noorden van Frankrijk in Tourcing cultiveren Fransen én Algerijnen samen de grond van een gemeenschappelijk arbeiderstuintje. Deze mannen waren de opgeroepenen, de militanten van het F.L.N. of de «harkis» van een koloniale oorlog geleid door de Franse Republiek. Deze tuin is de plaats van een collectief geheugen, deze mannen hadden elkaar kunnen ontmoeten tijdens de oorlog of in de fabriek. Het is deze universele activiteit, het cultiveren van een moestuintje, dat hen verenigt. Het zijn tijdsgenoten met een gemeenschappelijk verleden. Omwille van culturele, sociale en politieke redenen staan ze soms onverschillig, ja zelfs vijandig ten opzichte van elkaar. Toch werken deze mannen zij aan zij aan hetzelfde stukje grond.

16 Iranese asielzoekers vangen een hongerstaking aan op 30 december 2003 in de sacristie van de Miniemenkerk in Brussel. De camera registreert gedurende de negende en de tiende dag hun individuele woorden, wat ze niet meer willen beleven, wat hen aanzet om deze ultieme daad te stellen, de tijd die voorbijgaat en het leven dat ontglipt, op het moment dat er nog voldoende energie is om te getuigen. Een hongerstaking heeft enkel zin indien ze publiek is. In deze enscenering die ons wordt aangeboden, wordt de reactie van het publiek met ongeduld afgewacht. Bevangen door de verhalen uit Iran, bieden fragmenten uit de parabel "Een Hongerkunstenaar" van Franz Kafka stof tot nadenken over deze publieke daad die verder gaat dan het "huis clos" van de film, waarin het onbevattelijke de blik van het publiek imperatief nodig heeft om zinvol te zijn.

In aanwezigheid van de regisseur

(ook 12.11 > 20:00)

«De periode die ik hier beschrijf doorheen deze zes filmspoelen gaat over een periode van wanhoop, pogingen om hier tevergeefs nieuwe wortels en herinneringen te creëren. Doorheen deze zes pijnlijke spoelen heb ik geprobeerd om de gevoelens van ballingschap tijdens deze periode te beschrijven. De film draagt de naam «Lost, lost, lost», een titel die mijn broer en ik gaven aan een film die we in 1949 wilden maken over onze gemoedstoestand in die tijden. De film beschrijft de gemoedstoestand van een «verplaatst persoon» die zijn geboorteland nog niet is vergeten en ook nog geen nieuw thuisland heeft gevonden. De zesde filmrol is een overgangsmoment dat toont hoe we herademden, hoe we toch een beetje geluk vonden. Een nieuw leven begint ...» (Jonas Mekas, 31 maart 1976). Jonas Mekas is geboren in Litouwen en groeide op binnen een landbouwersfamilie. In 1944 vluchtten hij en zijn broer het land uit, op het moment dat de Sovjet-Unie het land binnenvalt. Pas 27 jaar later keren ze terug naar hun geboorteland, na verblijf in een Duits werkkamp, in een naoorlogs vluchtelingenkamp en in de Verenigde Staten, waar het tweede leven van Jonas Mekas begint, een balling die nieuwe wortels vindt in de cinema.

Odessa, een stad om te ontvluchten, een stad om te herontdekken, een stad om van te dromenŠ Odessa is een historische stad in de Oekraïne aan de oever van de Zwarte Zee. Ze kwelt haar inwoners en achtervolgt diegenen die haar ontvluchtten. Michale Boganim brengt een doorlopende stroom aan beelden, zodat in de loop van deze film de stad langzaamaan de rol krijgt van een volwaardig personage. Ze wordt bejubeld en bezongen door zij die haar kennen of haar gekend hebben, en ze vereenzelvigt zich met een fantasme, een verzinsel. Deze prachtige film van Michale Boganim is eigenlijk een gedicht. De protagonisten van deze stad geven een betoverend relaas over haar geschiedenis. Verspreid over alle hoeken van de wereld, van Odessa tot Brighton Beach, van New York tot Israël, allen spreken ze erover als was het een mythische plek, geïdealiseerd als een verloren paradijs. Nostalgisch verbindt Odessa deze Joodse ballingen opnieuw met de gedroomde glorie van een onovertroffen universum dat geheel is verdwenen, en kruist deze stad hun ambivalente herinneringen met het Midden-Europa en de verloren Sovjet-utopie.-

«In Afwachting van het Geluk» schept een beeld dat intens poëtisch is en gul. Nouadhibou, een transitstad ergens in Mauritanië, ligt achter de zee, waar men de boten ziet vertrekken naar Europa, en in het aangezicht van de woestijn. In afwachting van een hypothetisch vertrek, eindigt men met er te blijven, al ergens anders maar nog steeds veraf van de eigenlijke bestemming. Heel het verlangen naar de vlucht van de reizigers die er samenkomen, is samengebald in het personage van Abdallah, een jonge Malinees van 17. Hij kent de lokale taal niet en houdt zich op een afstand ondanks al de inspanningen van zijn moeder, geheel en al als hij is opgezogen door de horizon van het wachten en het uiteindelijke vertrek. In tussentijd slaat hij het leven rondom zich gade dat draait om nieuwe dingen opsteken en bijleren, geprangd tussen herinnering en hoop.

Na de bedreigingen in Algerije, emigreert Ismaël naar Frankrijk, lang genoeg opdat ze hem in Algerije vergeten zijn. Hij beschrijft zijn clandestiene route in de vorm van een bijbels verhaal, het verhaal van Jonas en de walvis. Elders in Frankrijk, verliest een oude landbouwer zijn jonge zoon. Zijn drie kinderen staan hem bij tijdens de begrafenis, maar de oude vader, getekend door het verlies van zijn zoon, verliest stilletjes aan zijn kracht om te leven. Deze 2 verhalen kruisen elkaar niet. Arnaud de Pallières geeft geen enkele les, alsook geen zwart-wit oplossingen. Hij stelt ons voor om deel te nemen aan het mysterie. En zelfs als geen enkele vraag beantwoord wordt, blijft de vraag van de film verborgen in zijn schoonheid en gaat dus terug naar de basis van de cinema: de toeschouwer uitnodigen om de complexe schoonheid van een tijdperk te vatten en zijn ongelooflijke emotie te voelen. (Vincent Dieutre)

"La Noire de..." is een onverbiddelijke film. De Senegalese cineast maakte voor zijn eerste langspeelfilm een adaptatie van één van zijn eigen kortverhalen. De jonge Senegalese Diouna vervoegt in Frankrijk een koppel ontwikkelingshelpers. Het jonge meisje denkt dat ze zich met de kinderen zal mogen bezig houden, dat ze Frankrijk zal kunnen ontdekken en zich ontplooien. Ze wordt echter niets meer dan de meid van Mevrouw. Geconfronteerd met de neerbuigendheid van de Blanke en haar machtspositie, degenereert de situatie snel en al gauw zit er voor de Zwarte niets anders op dan ..., geïsoleerd van haar naasten, te vluchten in weigerachtigheid en mutisme.
Vlak na de recente onafhankelijkheidsverklaringen gaat deze film ten strijde tegen de voortzetting van de bestaande machtsrelaties. "La Noire de..." is de eerste toonzetting van het consequente oeuvre van de cineast die een populaire maar veeleisende kunst verdedigt, namelijk de kunst van het woord met materie voor debat. De film wordt inmiddels beschouwd als één van de grote meesterwerken van de Afrikaanse cinema.
"Ik weet niet waarom ik film maar ik wordt bewoond door een volledig volk en ik moet getuigen over mijn tijd" (Sembène Ousmane).

«Ma vie est mon vidéo-clip préféré» is een gevoelig portret over de clandestiene aankomst in Parijs van een jong chinees meisje. Langzaamaan en met een indrukkwekkende waardigheid vertelt ze over de uitbuiting en de vriendschappen die in het milieu van de Chinese immigranten heersen, over de aankomst van haar zus, haar ongeruste ouders die ginder gebleven zijn en over de verpletterende saaiheid van haar werk in een textielfabriek, onverbiddelijk en in beschamende omstandigheden. De Chinese immigranten die «slagen» in hun leven, hebben de gewoonte videoclips van feestelijkheden, huwelijken en geboortes te maken. Deze clips, die een luxueus leven weerspiegelen, worden naar China gestuurd. Show Chun Lee toont ons een voorbeeld van een mensenleven tussen duizenden andere mensenlevens dat in de verste verte niet overeenkomt met de bedrieglijke videoclips. De film vermijdt al teveel sentimentaliteit, maar hekelt de consumptiemaatschappij met een zelden geziene kracht.

De reden om Rue Ponty te maken was de weerstand die de straatverkopers in Rue Ponty bij mijn Nederlandse reisgezelschap opriepen. Ik wilde hun een gezicht en stem geven.
Rue Ponty is voor mij het uitgangspunt geweest voor een serie over Senegalese straatverkopers -migranten in Europa. Hoe bevolken nieuwkomers de publieke ruimte in Europa. Er is sprake van een continuering van handelingen in een andere omgeving.
In Plaza Duomo is Sidi M’Baye de hoofdpersoon. In de nasleep van elf september door economische omstandigheden gedwongen Marokko te verlaten waar hij een als Masai, slaaf en zoals hij het zelf verwoordt black in Amerikaanse hollywood films een bestaan op had gebouwd. Ook andere nieuwkomers zoals Chinezen en Oost Europeanen bevolken de publieke ruimte van Plaza Duomo in Milaan.
In mijn favoriete spot in Rotterdam volg ik een aantal Senegalese straatverkopers tijdens het Zomerfestival in Rotterdam. Het repressieve overheidsbeleid in Nederland in combinatie met de Nederlandse-Senegalese handelsgeest wordt hier in beeld gebracht. Wat is exotisme? De in Nederland veelal veronderstelde verwantschap tussen de Afrikaanse en Caribische cultuur is geen fait accompli.

in aanwezigheid van de regisseur

De documentaire "Rue du Nord" werd gemaakt naar aanleiding van 40 jaar Marokkaanse immigratie in België. Het is het verhaal van mensen die hun land verlieten om in België te werken na een oproep van de toenmalige Belgische regering. Elke persoon heeft zijn eigen, individuele levensloop. Ze hebben één ding gemeen: ze zijn komen werken in West-Europa. Hoe is dat gebeurd, wat zijn hun ervaringen? Welke avonturen beleefden ze? Hun ervaringen worden geconfronteerd met deze van een Belgische priester-arbeider en een syndicalist.
De documentaire toont een stroom rijke getuigenissen van mannen en vrouwen die over hun persoonlijke exil-ervaringen vertellen. Ze geven subjectieve antwoorden op specifieke problemen zoals onthaal, identiteit, terugkeer... De film werd gemaakt door niet-professionelen, met de idee een middel aan te reiken dat kan dienen in scholen om leerlingen meer te laten weten over immigratie, en de verhalen van persoonlijke migratie blijvend vast te leggen.

Een groep van Marokkaans-Brusselse jongeren van het jeugdhuis 88 uit de Marollen vertrekt naar Andalusia. Ze gaan op zoek naar geïmmigreerde clandestiene arbeiders die werken in een plastieken wereld, in serres. We zien hoe de jongeren de erbarmelijke werkomstandigheden van de arbeiders ontdekken, en samen met hun ontrafelen we een systeem van uitbuiting dat zowel simpel als doeltreffend is: deze mensen zonder papieren zijn naar Europa gekomen, in de bloei van hun leven en worden misbruikt om de winsten van de grondbezitters nog te verhogen. Na deze film zullen de Spaanse tomaten nooit meer hetzelfde smaken.

+ *Désolés, Madame, nous arrivons juste du Mali
Boubacar Diallo, Fr-ML, video, vo/ov, 13’*
Mijn verhouding tot de Westerse maatschappij inspireert me sterk in mijn werk: de confrontatie van twee culturen. Deze video genaamd "Sorry mevrouw, wij komen net uit Mali" is een illustratie bij een tekst die ik schreef bij mijn aankomst in Frankrijk. Een dagboek met dialogen die ik hoorde in de bus, in familiale kring, in plaatsen waar ik logeerde, op school.... Deze geschreven en uitgegeven tekst werd in beeld gebracht om het te delen met de kijker. De verhouding tekst / beeld illustreert de relatie tot de andere en toont het vervormde beeld dat we kunnen hebben van de andere. Gefilmd met een lamp, onderlijnt mijn karikaturale gezicht dat op de muur geprojecteerd wordt de vooroordelen die in de tekst tot uiting komen.

Deze documentaire gaat over een diep woud in het midden van Europa, ver weg van steden en beschaving. Ze herbergt een gemeenschap van ballingen, een wereld van mislukkelingen. Een totale en zeer subtiele controle zorgt ervoor dat ze niet in onze realiteit verschijnen. In Forst verkondigen de ballingen hun waarheid en vertellen het verhaal van hun emancipatie. Ze worden zich beetje bij beetje bewust van hun identiteit als vluchteling en ze beginnen bevrijdingsplannen te smeden.
Deze film werd gemaakt in samenwerking met The Voice, een militant collectief dat asielvragers in Duitsland verenigt. Verloren lopend in het bos, legt de film de vinger op het principe van uitsluiting waarop de Duitse asielpolitiek gebaseerd is door kandidaat-asielzoekers te verwijzen naar afgelegen plaatsen. Met sombere zwart-wit beelden en angstwekkende muziek, laten stemmen ons binnendringen in het universum van een griezelfilm... De angst die je voelt is deze van de asielzoekers.

Aan de hand van deze documentaire ontmoeten we Turkse families die in Turkije leven, maar niet altijd in Turkije gewoond hebben. Na meerdere jaren in Duitsland te hebben geleefd, keren ze nu terug naar Turkije waar ze appartementen in luxueuze wooncomplexen kopen, die alle mogelijke comfort bieden. In deze droomwoning, Li Paris II, praten ze over hun vorig bestaan en hun nieuwe indrukken over de Turkse maatschappij die ze herontdekken. Hun leven in Duitsland heeft onuitwisbare sporen nagelaten die ervoor zorgen dat ze zich in Turkije nooit meer 100% thuis zullen voelen. Een tegenstrijdige en ontnuchterende visie op de idealisering van de terugkeer naar het vaderland. De filmmaakster leeft in Duitsland en maakt deel uit van de nieuwe generatie die onderzoek verricht naar de verhalen van het grote aantal immigranten dat na de oorlog in Europa terecht is gekomen.

ook op 11.11 om 22:00

"De ouders van Samy Szlingerbaum kwamen hier in 1947 toe uit Polen met een transitvisum geldig voor 8 dagen en met eindbestemming Costa Rica. Eerder dan een autobiografisch verhaal, is Brussel-Transit over een emotionele reisweg. Samy vat de film op als een reislied, als een ontboezeming aan zijn moeder onttrokken die in het Jiddisch het verhaal vertelt van haar reis, van haar aankomst en installatie in Brussel, van haar opeenvolgende verhuizingen, van haar clandestien werk, van de zoektocht naar papieren. De film bevat geen enkel eigentijds archiefbeeld noch echte reconstructies. De originaliteit en authenticiteit liggen in de uitbeelding van het verhaal. Dat krijgt de vorm van een melopee opgebouwd uit enkele scènes in de stijl van minimale fictie, nauwelijks geacteerd. De "helden" lijken meer op silhouetten die niet praten of nauwelijks, zij zijn vervat in confrontaties die telkens weer korte parabolen vormen naar de geest van de stomme films. Het doet nog het meest aan Chaplin denken.Deze film creëert het gevoel in een bewuste droom te verkeren en dat vooral door de voice-over die de beelden oproept en gestalte geeft. De schaamte, de warmte en de evidente eenvoudigheid van deze film, met haar zeer eigen schriftuur en toedracht, verdoezelen nooit het lijden en de tragedie van een volk dat in zijn geheel werd overgeheveld naar een transitplek om daar nooit meer weg te gaan." (Boris Lehman)—

Eerste langspeelfilm van Rithy Panh, opgenomen aan de Thaise zijde van de grens met Cambodja. De regisseur keert voor zijn film terug naar het vluchtelingenkamp «site 2», waar hij gedurende enkele weken verbleef als één van de 180.000 Cambodjanen die op de vlucht sloegen na het chaotische einde van het regime van de Rode Khmer. Rithy Panh ging daarna naar Frankrijk. Hij slaagde er pas na 10 jaar in om zichzelf enigszins terug te vinden, en opnieuw zijn moedertaal te spreken. Die wilde hij al die tijd niet meer gebruiken omdat hij «zover mogelijk van zijn verleden» wou blijven. De film geeft op een sobere en fijnzinnige manier gestalte aan Yim Om, één van de overlevenden van de genocide die Rithy Panh in het kamp had ontmoet. Via haar belevenissen schetst hij een accuraat beeld van de beproevingen van zoveel andere vluchtelingen overal ter wereld, allen gedoemd tot een bestaan getekend door ontworteling en afwachting, en tot een leven in handen van de humanitaire instanties. De film schetst ook en vooral de beproevingen die de regisseur als vluchteling wachtten op zijn cinematografisch parcours. «Terugkeren op de weg die rechtstreeks leidt naar de kern van dezelfde vraag als die welke mijn eigen bestaan en deze van mijn land zodanig heeft verwoest: WAAROM?»

+ Asyl
(zie boven)

Aqabat-Jaber is één van de zestig Palestijnse vluchtelingenkampen opgericht door de Verenigde Naties in het Midden-Oosten in het begin van de jaren ’50. Dit is het grootste kamp van het Midden-Oosten, gesitueerd op 3 km afstand van het zuiden van Jericho. Het merendeel van de 65000 inwoners komt uit dorpen in het centrum van Palestina, verwoest in 1948. De oorlog van 1967 dreef 95% van deze bevolking op de vlucht naar de overkant van de Jordaan. De sporen van de oorlog en de erosie van de woestijn accentueren het contrast tussen de verlaten en de nog steeds bewoonde hutten. Aqabat-Jaber wordt stilaan een spookstad. Gefilmd in 1987, enkele maanden voor de Intifada, vertelt deze film het verhaal van een onterfde generatie, opgegroeid in de nostalgie naar hun gebied dat ze nooit gekend hebben en dat niet meer bestaat. Het verhaal van een tijdelijke oplossing, die nu hun dagelijks leven geworden is. Het is een film over hun herinneringen en hun gemis.