Shinya Tsukamoto

Met zijn piekfijne kapsel, jeugdige verschijning en zelfzekere houding is Mokunoshin Tsuzuki de ronin - samoerai zonder meester - waar elk dorp van droomt om als beschermer te hebben tegen oorlogen en roversbendes. En de streek staat inderdaad in rep en roer door een bende onverlaten op zoek naar buit. Maar het verzorgde uiterlijk van Mokunoshin verbergt een gebrek dat een potje schermen er aardig op kan bemoeilijken: hij heeft nog nooit gedood en lijkt ook terug te schrikken voor bloedvergieten. Is het leven van de tegenstanders dan misschien toch iets waard?
Met de camera naturalistisch op de schouder slaat deze samoeraifilm een verrassende toon aan tegenover moord en de dood. “Killing” lijkt dan wel te beginnen als een nostalgisch lofdicht op het middeleeuwse Japanse plattelandsleven, maar gebruikt die basis uiteindelijk vooral om die clichés te fileren en gehakt te maken van vastgeroeste denkbeelden over dergelijke wilde moorddadigheid.
Deze film werd gedraaid in slechts drie weken, maar met zijn haarscherpe ideeën zet hij zich duidelijk af tegen de terugkeer van het militaristische denken door de Japanse regering. Het land leeft op gespannen voet met China en wordt opgestookt door opgesmukte verhalen van heroïsche zwaardgevechten en een onvermurwbare erecode. Net zoals in "Samurai Rauni" – de Finse samoeraifilm – wordt het principe van de wraak rigoureus in vraag gesteld. De onafhankelijke cineast Shinya Tsukamoto maakte een pacifistische samoeraifilm die alle genrecodes omdraait.

Een adolescent wordt uitgesloten door zijn kameraden nadat er een metalen staaf uit zijn rug is beginnen groeien. 25 jaar later verschijnt Hikari, ofte Denchu-Kozo (letterlijk: de jongen met de elektriciteitspaal) ten tonele met zijn eigenaardige accessoire, in een toekomst die bedreigd wordt door vampiercyborgs. Met behulp van een vrouw met een boek als kapsel probeert de jonge held de planeet te redden.
Tsukamoto was 26 of 27 jaar oud toen hij deze vreemde film draaide. Het verhaal was al enkele malen ervoor op de planken opgevoerd door zijn Kaijyu theatergroep en bevat al heel wat dezelfde elementen als in zijn saga over Tetsuo. Het was zijn laatste film in kleurensuper8, een formaat waarmee hij al experimenteerde sinds zijn 14e. Alle special effects werden er al in aangewend: pixillatie en stop-motion, visuele effecten en uitbundige kostuums. De energieke montage drijft op excentrieke rockmuziek. Het waren de gouden jaren van de "jishu eiga" in Japan: eind jaren 70 werden er underground super8-films geproduceerd in eigen beheer door een jonge generatie filmmakers vol woede en passie, waarvan Tsukamoto en zijn techno-monsterlijke obsessies een van de bekendste vertegenwoordigers werd.

Begin jaren 80 gooide "Akira", de manga van Katsuhiro Otomo, hoge ogen in de Japanse populaire cultuur. Een van de personages, Tetsuo, is een boefje dat wordt vernederd door zijn vrienden. Zijn arm zwelt op tot een merkwaardig en angstaanjagend lichaamsdeel. In 1989 komt "Tetsuo" in de zalen als eerste film van Tsukamoto. En daar kwam niemand zonder kleerscheuren weg! Gefilmd in korrelig zwart-wit, over- en onderbelicht, een aaneenrijging van gehallucineerde en hallucinante scenes, aan verhoogde snelheid, hortende stop-motion, hypersnelle cuts: Tetsuo is een unieke freakshow in een trashy cyberpunk biomechanisch kleedje. Het verhaal van een man die tot zijn eigen ontsteltenis verandert in een machine wordt er ons ingeklopt met choquerende beelden, een ijzig kille metalige geluidsband van Shu Ishikawa, een bandeloos ritme en een rist surrealistische gewelddadige scènes. Tetsuo belichaamt het schrikbeeld van de man die verloren loopt in de gedeshumaniseerde stad, waar hij een verlengstuk van wordt. Het artificiële aanhangsel van een wereld van staal met zijn eigen blinde logica die hem opgelegd wordt.

Opnieuw draait het rond vernedering en wraak. Centraal staat deze keer een saaie inhoudsloze kantoormedewerker, die het hoofd tracht te bieden aan een bende cyborgs die zijn zoontje afrossen. Maar wanneer hij van zich af wil slaan, wordt hij overmeesterd en onderworpen aan een experiment dat lichaam en metaal verenigt om een nieuwe mens te maken, een superwapen. Ook al was het niet meteen de bedoeling van Taniguchi, hij is nu klaar om wraak te nemen voor alle vernederingen die hij onderging.
Waar de eerste "Tetsuo" nog uitblonk in oogverblindend zwart-wit, omarmt de tweede kleur om het verhaal in blauw en rood te drenken. De productie oogt beduidend uitgebreider in dit tweede deel, maar dezelfde verwoestingsdrang ligt eraan ten grondslag, met een nieuwe variatie op de overname van het lichaam door de machine.

Wederom een soort cyberpunk Hulk. De Engelstalige acteur Eric Bossick lijkt op een saaie Superman, compleet met kostuum, brilletje en aktetas. En hij slaagt er ternauwernood in zijn zieke vrouw te verzorgen. Zijn saaie leven wordt op zijn kop gezet als een auto het enige licht in zijn leven, zijn zoontje, expres voor zijn ogen overhoop rijdt, wat staat voor choquerende beelden als een apocalyptische western. Hij is helemaal verslagen en kan zijn problemen niet meer de baas. Tegelijk met zijn woede, begint er een machine te groeien in zijn binnenste. Door zijn haat begint hij te muteren en krijgt zijn huid een metaalachtig uitzicht. Maar niets lijkt zomaar toevallig te gebeuren...
HD kan de souplesse en kilte van de rauwe beelden perfect vatten, en deze "Tetsuo" durft dan ook alles aan. Een losse camera die alle kanten opvliegt, acrobatische perspectieven, krachtige en hallucinante narratieve ellipsen, overdreven versneden montage: Tsukamoto gaat hier nog verder dan in de twee vorige luiken (ja hoor, dat kan!). En de plot mag dan misschien minimalistisch zijn, de finale is dat allerminst!