Inperking van de vrijheden om zo zichzelf en de anderen te beschermen, afzondering, het wegvallen van sociale contacten, surveillance, angsten, controle van lichamen, obsessionele gebaren en voorschriften, monopolisering van debatten en besluitvorming door wetenschap en geneeskunde, … Doet een belletje rinkelen? Allemaal natuurlijk verontrustend, opdringerig, brandend actueel – maar er is meer aan de hand. Gekken, schizofrenen, borderline-gevallen en andere ‘ongeschikten’ kennen het liedje natuurlijk al langer. Veiligheid en gezondheidszorg, die ook aan de wieg staan van de psychiatrie, zwaaien vandaag de plak, met vervreemding als neveneffect. Of in de woorden van Jean Oury: “Vervreemding dringt overal binnen, sijpelt overal in; het is een infiltrerend proces, des te gevaarlijker omdat het op eerste zicht onschuldig en goedaardig lijkt”.
Vanaf de jaren 1940 leidden experimenten tot een breuk met de psychiatrische orde, wat de hoop op een grootschalige inhoudelijke beweging deed aanwakkeren. De zogenaamde ‘institutionele psychotherapie’ betwistte de werking van de instituties en ontwikkelde alternatieve praktijken die beloftevol bleken. Dergelijke initiatieven floreren ook nu nog en nestelen zich binnen een psychiatrie die vastloopt in het straatje van de neurowetenschappen die een puur biologische visie op mentale ziektes voorop stelt.
Cinema Nova verkende dit thema al eerder in het mooie programma “Cinemasiel” in 2004. Zestien jaar later - wat is er veranderd? Welke theorieën over wat waanzin is kunnen we bedenken? Hoe kunnen films en kunstenaars de culturele en geografische grenzen van het anders-zijn opzoeken, aftasten? Wat laten de beelden van een waanzin met duizend gezichten ons zien, denken, verbeelden?
Dit programma stelt krachtige, ontregelende en inspirerende films voor; zelden of nooit vertoond; ambigu, in geen enkel hokje te duwen, films die de grenzen en categorieën vervagen, overschrijden. Ze hebben een band met onze actualiteit, verkennen de waanzin die innig verstrengeld is met ons mens-zijn en het creatieproces in haar meest uitzinnige vormen: van persoonlijk delirium tot paranoïde krankzinnigheid opgetrokken tot politiek systeem. We hebben ervoor gekozen het standpunt van de gekken te vertolken om zo tot ontmoeting en reflectie te komen. Ervaringen bevragen, persoonlijke verhalen schetsen, zich overgeven aan vreugde, lichtheid of verbijstering, (andere) werelden ontdekken, verkennen van de andere, van taboes en limieten. Scheuren maken in de muren die zijn opgetrokken op de grens tussen normaliteit en waanzin, die telkens verschuift volgens tijdperken en culturen.
Ontdek de mogelijkheden om ons sociaal veld te hertekenen met korte films en langspeelfilms, hybride creaties, conferenties, theater, performances, muziek, met ontmoetingen met regisseurs, patiënten, professionals, met het verhaal van therapeutische clubs, door te duiken in de filmarchieven van de Sandoz-laboratoria, door te debatteren met de vzw Psymages en hun enthousiaste netwerk.
Laat je meevoeren in dit vreemde en tegelijk oh zo vertrouwde universum.