De robot heeft altijd een bijzondere plaats ingenomen in de filmgeschiedenis, vooral in het sci-fi genre. De term, afgeleid van het Tsjechische woord voor “werk”, werd bedacht door schrijver Karel Čapek in zijn toneelstuk R.U.R., voor het eerst opgevoerd in 1921, en werd gebruikt om mechanische wezens aan te duiden die zijn ontworpen voor ondergeschikte, repetitieve taken. De eerste alom bekende robot op het witte doek was Maria de “Maschinenmensch” in Fritz Langs stille klassieker “Metropolis” (1927). Amerikaanse bioscoop serials uit de volgende twee decennia toonden een assortiment “automaten” in blikken pakken, en de robots uit de jaren 1950, die soms het vuile werk opknappen van buitenaardse indringers, werden veelal gezien als bedreigend in B-films verpakt in een Koude Oorlog retoriek. Voor de vrolijke noot zorgde dan weer de goedaardige figuur van Robby The Robot uit “Forbidden Planet” (1956), wiens populariteit aanleiding gaf tot een vroeg voorbeeld van “fandom” en speelgoed merchandising. Het vooruitgangsoptimisme van de jaren 1960 grossierde in films en televisiereeksen waarin robots een vertrouwd en alledaags onderdeel van de nabije toekomst waren geworden. De “Star Wars”-franchise introduceerde de term “droid” om R2-D2 en C-3PO te beschrijven, en het assortiment van schattige en aaibare robots breidde tot op vandaag uit, denk maar aan de kindvriendelijke Johnny 5 uit “Short Circuit” (1986) en “WALL-E” (2008). Ondertussen had het bedrijf Takara in Japan het briljante idee om de twee populairste jongensspeeltjes - auto’s en robots - te combineren tot “autobots”, wat leidde tot een multimedia-franchise die 4 decennia omspant: “Transformers”. Sinds de crises van de jaren 1970 doemde de duistere, dystopische sci-fi variant weer meer op het kleine en grote scherm op. De mechanische, blikken robots ruimden plaats voor de figuur van de androïde, machines uitgerust met antropomorfe maar kunstmatige intelligentie, die nauwelijks van echte mensen zijn te onderscheiden. In films als “Westworld” (1973) en “Terminator 2: Judgment Day” (1991) namen moordende androïden het op tegen de mensheid, terwijl “Blade Runner” (1982) existentiële vragen stelde over het verschil tussen mens en replicant. Een cyborg is dan weer een mens wiens lichaam (gedeeltelijk) is vervangen door mechanische onderdelen zoals in “Robocop” (1987) en “Hardware” (1990). Ze bevolkten de vele post-apocalyptische actiefilms uit de jaren 1980 en 1990 en zijn een hoofdbestanddeel van het Cyberpunk genre waarbij de meest gesofisticeerde representaties in de Japanse anime te vinden zijn, zoals “Ghost In The Shell 2: Innocence” (2004). In de 21e eeuw hebben ontwikkelingen op het gebied van kunstmatige intelligentie (A.I.) en robotica, in combinatie met een groeiend publiek bewustzijn van de toenemende aanwezigheid en afhankelijkheid van technologie in ons dagelijks leven, verhalen over de relatie tussen mens en machine populairder dan ooit gemaakt. In de reboot van de televisieserie “Battlestar Galactica” (2004-2009) werden de Cylons opgewaardeerd van de glanzende metalen robots uit de oorspronkelijke serie (1978-1979) tot androïden die niet van mensen te onderscheiden zijn, terwijl de tv-show “Westworld” (2016-) de androïde antagonisten van de film uit 1973 omvormde tot volwaardige hoofdpersonen met eigen karakters en emoties. En bioscoopfilms als “Eva” (2011), “Ex-Machina” (2014) en “The Artifice Girl” (2022) gingen steeds dieper in op de complexe interafhankelijke verhouding tussen de mens en zijn kunstmatige creatie. Om Eldon Tyrell, de replicant-ontwerper van Blade Runner, te citeren: “More human than human is our motto”, inderdaad! Met meer dan 30 films, waarvan 20 in Cinematek en met aanvullende vertoningen in Cinema Nova en Cinema RITCS, kan je tijdens deze festivaleditie spreken van een onvervalste robot invasie. Een internationale conference biedt de gelegenheid om het thema van context en debat te voorzien en animaties, een decor en een heuse filmnacht zorgen voor de ludieke noot.
Machines Like Us: Robots in Science Fiction Cinema
Artikels van deze rubriek
Van het iconische "Metropolis" uit 1927 tot "The Artifice Girl" uit 2022 verbeeldt film de omgang van de mensheid met kunstmatig gecreëerd leven. Van robots tot androïden en cyborgs, het idee dat onze overmoed de voorwaarden voor onze eigen vernietiging zou kunnen scheppen, staat centraal in de manieren waarop filmmakers hebben nagedacht over kwesties rond artificiële intelligentie en robotica. Of het nu gaat om de uit de hand gelopen beveiligingsrobots van Jim Wynorski’s "Chopping Mall" (die hun rol als bewaker van een winkelcentrum iets te serieus nemen), de griezelige, slecht functionerende androids van Westworld of het leger van Daleks dat uit is op totale overheersing van de mensheid in "Dr Who and The Daleks", hun portrettering is vaak gezien als een waarschuwing tegen de ongebreidelde creatie van elektronische of artificiële wezens. Toch zijn ze ook welwillend afgeschilderd: als trouwe vrienden ("The Iron Giant"); humoristische en eigenzinnige sidekicks ("Short Circuit"); slimme bondgenoten zoals R2D2 en C3PO in "The Empire Strikes Back"; en zelfs leergierige (en schattige) werkers ("WALL-E"). De relatie van de film met de robot, de androïde en de cyborg is dan ook complex en veelgelaagd. Dr. Craig Mann (Sheffield Hallam University) zal een overzicht geven van de manieren waarop ‘de robot’ en kunstmatig leven op het scherm werden geïnterpreteerd. Dr. Amir Viduka (Universiteit van Amsterdam) zal het fysieke conflict in deze films onderzoeken, waarbij hij aanvoert dat in veel verhalen de grenzen tussen mens en machine vervagen, waardoor men zich afvraagt wat het betekent om mens te zijn. Professor Frank Mehring (Radboud Universiteit, Nijmegen) zal zich richten op het geluidsontwerp en de muzikale begeleiding in verschillende films om te laten zien hoe de sonische dimensie onze emotionele reactie op de omgang met slimme machines vormt en controleert. En Dr. Christine Cornea (University of East Anglia) gaat na hoe genderkwesties worden uitgespeeld in de figuur van de cyborg en science fiction & horror films zoals "Demon Seed", "The Terminator" en "Titane". Daarbij wordt de cyborg geïdentificeerd als een samensmelting van het menselijke zelf met een mechanische "ander" en vertegenwoordigt deze per definitie een uitholling van de grenzen tussen mens en machine alsook van de traditionele genderspecifieke tegenstellingen.
De conferentie, gehouden in het Engels en gemodereerd door Dr. Russ Hunter, zal worden afgesloten met een paneldiscussie.
Wesley Barry, 1962, US, 16mm, eng fr ond, 75’
De mensheid veracht de robots waar ze afhankelijk van zijn geworden na een nucleaire oorlog, in zoverre dat extremisten deze blauwe humanoids pogen uit te roeien met terreuraanslagen. Achter de houterige acteurs, goedkope sets en retrofuturistische nostalgie verbergt zich echter een avant-gardistische sci-fi parel vol progressieve ideëen. Een ware ontdekking!
Nelson Shin, 1986, US, eng, 94’
“Autobots, roll out!” De Decepticons zijn weer op oorlogspad in deze spin-off van de gelijknamige televisiereeks. Vergeet de “live action” troep van Michael Bay, deze vintage tekenfilm is een non-stop sensatie met “kickass” 80’s hits. Stemmen van o.a. Leonard Nimoy, Robert Stack, en Orson Welles, in zijn laatste rol, als de planeet Unicron!
Beleef een nostalgische reis naar de glorietijd van de wijkbioscoop met een zondagnamiddagvoorstelling voor jong én oud. We beginnen met Cineketje, korte filmpjes voor de allerkleinsten (vanaf 3 jaar), in samenwerking met Filemon. Samen met hun ouders duiken ze 45 minuten lang onder in de wonderlijke wereld van robots. Om 14u begint het hoofdprogramma en begeleiden “ouvreuses” je naar je zitplaats. Op het menu: frisco’s, voorfilmpjes, trailers en als apotheose de vertoning op vintage 35mm en in Cinemascope van een sci-fi klassieker voor de hele familie: “The Black Hole”.
•+ The Black Hole
Gary Nelson, 1979, US, 35mm, eng fr & nl ond, 97’
Een bemanning astronauten stuit op een verdwenen ruimteschip aan de rand van een zwart gat in dit sci-fi spektakel van Disney. Ontzagwekkende sets, een ijzersterke soundtrack van John Barry, en een trippy einde dat zonder twijfel een hele generatie kinderen traumatiseerde. Wat vinden onze helden en hun trouwe droid aan boord van dit mysterieuze schip? Een gekke geleerde en zijn malafide robots.
Richard Colla, 1974, US, video, eng, 100’
Deze door Gene Roddenberry (“Star Trek”) bedachte pilootfilm resulteerde nooit in een televisiereeks, maar staat perfect op zich als een avontuurlijke bromance tussen een mens en een android, een overduidelijk prototype voor Data uit “Next Generation”. Typisch Roddenberry, humaan, ontroerend en grappig.
Gabe Ibanez, 2014, ES, eng, 109’
Tegen 2044 heeft een ecologische ramp de wereld zo goed als onbewoonbaar gemaakt en kan de mensheid niet overleven zonder de hulp van voorgeprogrammeerde robots. Antonio Banderas onderzoekt als verzekeringsagent claims of robots zichzelf illegaal modificeren en zo een bedreiging vormen voor de mens. Een adembenemend epos over de confrontatie tussen mens en machine.
Haal je innerlijke machine naar boven en kom verkleed als android, gynoid of blikken doos naar de festivalafsluiter in Nova! Drie B-films, aangevuld met animaties en een assortiment filmtrailers. Tussen het mechanische bloedbad door smeer je je metalen gewrichten met een verkwikkend cybersapje aan de bar en laat je ze bewegen op de robo-funky beats van de Lounge Bastard.
Richard Stanley, 1990, GB-GB, 35mm, eng, 94’
Stanley bewijst bij zijn debuut meteen dat hij geen groot budget nodig heeft om zijn post-apocalyptische, neo-punk visie tot leven te brengen. Een beeldhouwster soldeert zonder het te beseffen onderdelen van een militaire android samen. Haar nieuwste schroothoop-creatie komt tot leven met alle dodelijke gevolgen van dien. Een pure, heavy metal slachtpartij!
Jim Wynorski, 1986, US, eng, 95’
Een storm zorgt voor kortsluiting bij drie bewakingsrobots in een winkelcentrum waar een groepje hitsige tieners na de openingsuren een feestje houdt. Een superieur B-film zootje uit de Roger Corman stal, vol niet-functioneel naakt, exploderende hoofden, flauwe grappen, en een cult cast met o.a. Dick Miller en Barbara Crampton.
Ernest D. Farino, 1991, US, eng, 94’
Een pianiste pleegt zelfmoord nadat de yuppie die haar verkrachtte onschuldig werd bevonden, maar ze wordt terug tot leven gebracht als “killer-cyborg” met één specifieke richtlijn: de dader en zijn medeplichtige vriendjes uitroeien. “Rape-revenge” exploitatie met een melancholisch tintje en enkele zeer originele “kills”.
lang: nl
id_rubrique: 2625
prog: 2622
pos: aval
Zich aansluiten